Jedna z najcenniejszych książek w zasobach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi – inkunabuł „Institutiones grammaticae” autorstwa Pryscjana z Cezarei – obchodziła właśnie 550-lecie istnienia. Jubileusz stał się pretekstem do prezentacji tego unikatowego dzieła oraz pogłębionej refleksji nad jego rolą w historii piśmiennictwa łacińskiego.
Historyczna księga w centrum uwagi łodzian i pasjonatów starodruków
Wyjątkowe wydarzenie ściągnęło do Łodzi miłośników dawnych druków i specjalistów z całej Polski. Zwiedzający mogli zobaczyć na własne oczy jeden z najstarszych drukowanych podręczników łacińskiej gramatyki, wydany w 1475 roku. To egzemplarz o ogromnym znaczeniu historycznym i naukowym. Obchody wzbogaciła konferencja naukowa, podczas której eksperci przybliżali zarówno postać Pryscjana, jak i losy samego inkunabułu. W wydarzeniu uczestniczyła także marszałek województwa łódzkiego Joanna Skrzydlewska, sprawując patronat honorowy nad całością jubileuszu.
Pryscjan z Cezarei – twórca ponadczasowego podręcznika
Pryscjan, żyjący na przełomie V i VI wieku, uznawany jest za jednego z najważniejszych gramatyków antyku. „Institutiones grammaticae” powstało około półtora tysiąca lat temu i przez wieki służyło jako fundamentalna pomoc naukowa do nauki łaciny. Przez długi czas dostępne było wyłącznie w formie rękopiśmiennej – dopiero rozwój druku pozwolił na szersze rozpowszechnienie dzieła. Łódzki egzemplarz, opatrzony oryginalnym łacińskim kolofonem, należy do pierwszych na świecie drukowanych wydań tej pracy.
Najstarszy i kompletny – unikalność łódzkiego inkunabułu
Przechowywany w Łodzi wolumin jest jedynym w Polsce kompletnym egzemplarzem tego wydania, obejmującym aż 18 części. Księga została wydrukowana na ręcznie czerpanym papierze, z wykorzystaniem zarówno łacińskich, jak i greckich czcionek. Wstęp stanowi dedykacja skierowana do konsula Juliana Patrycjusza. Wyjątkowość łódzkiego inkunabułu podkreślają też oryginalne notatki na marginesach, naniesione ręcznie po łacinie – ich analiza wskazuje, że powstały jeszcze w XV wieku.
Jak ocalono starodruk dla przyszłych pokoleń
Bez gruntownej konserwacji zabytek ten mógłby nie przetrwać w tak dobrym stanie. W 2009 roku przeprowadzono szeroko zakrojone prace restauratorskie. Oprawa księgi była znacznie uszkodzona, brakowało elementów skórzanych, a wcześniejsze zalanie pozostawiło trwałe ślady. Dzięki zaangażowaniu fachowców, inkunabuł odzyskał dawny blask, co potwierdza Elżbieta Domagalska, kierująca Działem Zbiorów Specjalnych łódzkiej biblioteki. Konserwacja pozwoliła nie tylko zabezpieczyć księgę, ale również przygotować ją do dalszych badań i prezentacji.
Konferencja, prelekcje i wystawa – edukacja wokół inkunabułu
Podczas jubileuszowych obchodów nie zabrakło wykładów uznanych znawców starodruków. Dr Monika Sulejewicz-Nowicka z Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego przybliżyła zawiłości i ciekawostki dotyczące dawnych druków, zaś dr hab. Rafał Wójcik z Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu zaprezentował inne polskie egzemplarze dzieła Pryscjana. Po części wykładowej goście mieli okazję zobaczyć wystawę poświęconą technikom konserwacji książek, zorganizowaną na parterze biblioteki – jej zwieńczeniem było kuratorskie oprowadzanie, przyciągające zarówno specjalistów, jak i zwykłych miłośników historii książki.
Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego
O autorze
